Geuren en kleuren
In de nazomer van 2023 trekken mijn zus Linda, mijn broer Roel en ik door Noord-Marokko. Voor Linda en mij voelt het als een weerzien met een oude vriend; voor Roel is het zijn vuurdoop. We zijn vastberaden om niet alleen de toeristische highlights af te vinken, maar ook een beetje onder de huid van dit fascinerende land te kruipen.
Onze eerste halte, Fez, is meteen een schot in de roos. Deze stad is als een geschiedenisboek dat je inloopt – en vervolgens niet meer de weg uit kan vinden. Linda heeft een ‘dar’ geboekt, een eeuwenoud traditioneel huis midden in de Medina. Het huis is echt prachtig. ‘Huis’ is misschien een understatement: het is een architectonisch sprookje, vol mozaïeken, bogen en nisjes. Feitelijk is het een vier verdiepingen hoge luchtkoker met daaraan vastgeplakte kamers. De kers op de taart? Een dakterras met uitzicht over heel Fez. Hier worden we elke ochtend door Fatima getrakteerd op een ontbijt waar een sultan jaloers op zou zijn. We moeten wel vechten met een paar straatkatten om het ontbijt voor onszelf te houden, maar dat mag de pret niet drukken.
Fez is een stad die, naar mijn mening, ontworpen moet zijn door iemand met een obsessie voor labyrinten en een sadistisch genoegen in het zien verdwalen van toeristen. Het is echt een opgave om onze dar terug te vinden aan het eind van de dag. Ondanks mijn bovengemiddeld goed werkende interne kompas, raak ik hier totaal gedesoriënteerd – elk steegje lijkt verdacht veel op het vorige. Dit overkomt me niet vaak, meestal weet ik precies waar ik ben. Gelukkig hebben we Mohamed, onze gids annex menselijke GPS. Deze rondbuikige local leidt ons met het eindeloze geduld van een monnik door de wirwar van straatjes en pleintjes. Mohamed is duidelijk in zijn ‘home town’, trots laat hij ons zijn ouderlijk huis zien. Hij weet, ziet, kent en groet alles en iedereen. We lopen langs ontelbaar veel moois, proeven van alles, en ontdekken door de ogen van Mohammed de lagen van het verleden die deze stad rijk is. Maar tussen deze kleurrijke en historische pracht, worden we ook geconfronteerd met de hedendaagse realiteit: de straten, vooral in de minder toeristische delen, zijn bezaaid met zwerfvuil en zwerfkatten, de geur is bij tijden absoluut overweldigend. Een stille getuige van de uitdagingen waarmee Marokko op milieugebied worstelt.
Na drie dagen pikken we onze huurauto op en zetten we koers naar het Noorden. De rit voert ons langs het stuwmeer Barrage Sidi Chahed, dat uit het niets opduikt in een kurkdroog woestijnlandschap. Vlak na het meer gaan we bewust van de hoofdweg af, en rijden we een alternatieve route door het eenzame berggebied. Het is heet, de thermometer in de auto geeft aan dat het buiten 42 graden Celsius is. In de dorpjes die we passeren zijn de contrasten van Marokko zichtbaar. Het landschap is droog en dor en de dorpjes zijn stil en verlaten, zo anders dan de levendigheid van de stad. Behalve wat schoolkinderen die enthousiast achter onze auto aan rennen en een paar melancholisch kijkende ezels, is er weinig teken van leven. Wat wel overal is? Zwerfvuil. Ook hier schrikken we van de enorme hoeveelheden rotzool langs de wegen in de dorpjes. De realiteit van het reizen in Marokko wordt verder benadrukt door de frequente politiecontroles – minstens vijf keer per dag komen we deze controles tegen tijdens onze autoritten. Elke controle is een herinnering aan de strikte regelgeving en toezicht in het land.
Onze reis gaat verder naar Chefchaouen, de blauwe stad. We logeren hier twee nachten midden in de oude medina, die overwegend blauw is geschilderd. Het is een doolhof van smalle steegjes, gebouwd op een steile heuvel. De hoofdstraatjes zijn flink toeristisch, maar als je iets verder loopt dan je neus lang is zit je snel in een prachtige authentieke omgeving. Zeker wat later in de middag, als het licht steeds mooier wordt en de bussen met dagtrippers vertrokken zijn, komt het dorp goed tot zijn recht. Oorspronkelijk was het hele dorp wit, maar in de loop van de vorige eeuw werd de blauwe kleur geïntroduceerd. Het verhaal gaat omdat het blauw minder verblindend zou zijn voor de ogen en de huizen koeler zou houden.
De volgende dag is het Linda’s verjaardag. Dat vieren we in stijl: met een privé-kookcursus van Aman, op zijn familieboerderij boven de stad. Hij heeft beschikking over een stukje land met een fenomenaal uitzicht op de stad. Aman is een jonge en enthousiaste kok, hij laat ons zien hoe je verschillende tajines kunt maken. Zijn moeder helpt ook mee, ze stookt het vuur op en scharrelt gezellig wat op de achtergrond. Het resultaat? Heerlijk eten, een topdag en een diepere waardering voor de Marokkaanse keuken. De rest van de reis hebben we wat meer moeite om enthousiast te blijven over de Marokkaanse cuisine. Hoewel het eten overal goed smaakt en vers is, staan er overal toch overwegend tajines, pastilla en couscous op het menu. We ervaren een lichte teleurstelling door het gebrek aan variatie en fantasie. Ook ontkomen we alledrie niet aan de nodige darmproblematiek. Roel is als eerste aan de beurt, maar ook Lin en ik zijn aan het eind van de trip flink de sjaak.
Op weg naar Moulay Idriss Zerhoun maken we een tussenstop in Dar Bakkali Nadi, midden op het platteland in de buurt van Tanger. Hier worden we gastvrij ontvangen en liggen we een middag heerlijk lui aan het prachtige zwembad. ’s Avonds wordt er heel goed voor ons gekookt. De volgende ochtend rijden we door naar Asilah, een stadje aan de kust. De medina van Asilah is duidelijk met beleid opgeknapt. Overal hangen prachtige muurschilderingen. Misschien is het dorp wel met iets te veel beleid opgeknapt, want het is zo schoon en leeg dat het niet meer echt Marokkaans aanvoelt.
Onze laatste stop is Moulay Idriss Zerhoun, een stadje iets ten noorden van Meknes. Het is chaotisch en authentiek, en het voelt zeker niet toeristisch aan. Het heeft zijn karakter door de eeuwen heen goed weten te behouden. Het is een fascinerend doolhof van kleine smalle straatjes, dat spectaculair op een paar heuvels is geplakt. Voor sommige Marokkanen is dit plaatsje een bedevaartsplaats omdat een van de nakomelingen van de islamitische profeet hier ligt begraven. De ruïnes van de Romeinse stad Volubilis liggen hier vlakbij, maar die slaan we vanwege de combinatie van hitte en wat darmperikelen over. De temperatuur loopt vandaag weer op tot vlak onder 40 graden Celsius.
We sluiten onze reis af op het vliegveld van Fez en overpeinzen onze ervaringen. Marokko heeft ons weer verrast, met alle kleuren, schoonheid en historische pracht, maar zeker ook met zijn uitdagingen en hedendaagse strijd. Het was een reis die ons niet alleen fysiek door het land voerde, maar ook een diepere tocht bood door de complexe lagen van de Marokkaanse samenleving.
Fez
Chefchaoun
Barrage Sidi Chahed
Asilah
Moulay Idriss Zerhoun
