Geuren en kleuren
In de nazomer van 2023 reis ik, samen met mijn zus Linda en broer Roel, door Noord-Marokko. Linda en ik zijn al eerder in Marokko geweest, voor Roel is het zijn vuurdoop. Het is de bedoeling dat we niet alleen de toerist gaan uithangen, maar dat we ook iets meer een duik gaan maken in de sociale en culturele weefsels van dit fascinerende land.
Fez, onze eerste halte, is meteen een topper. Het is een levende geschiedenisles. Zuslief heeft een ‘dar’ geboekt, een eeuwenoud traditioneel huis midden in de Medina. Het huis is echt prachtig. Het voelt aan als één brok geschiedenis, vol met tegeltjes, bogen, vormen en tussendoorkijkjes. Het huis is oneerbiedig gezegd een grote luchtkoker van 4 verdiepingen met een aantal kamers eraanvast. Met op de top een dakterras met een spectaculair uitzicht over de hele medina. Elke ochtend krijgen op dat terras een overvloedig ontbijt gereserveerd door Fatima. Het is pure verwennerij.
Fez is een stad die, naar mijn mening, ontworpen moet zijn door iemand met een bijzondere voorliefde voor labyrinten en een hekel aan toeristen met een slecht richtingsgevoel. Het is echt een opgave om onze dar terug te vinden aan het eind van de dag. Dit overkomt me niet vaak, meestal weet ik precies waar ik ben. Maar in Fez raak ik helemaal gedesoriënteerd, alles lijkt op elkaar. We hebben gelukkig een gids gehuurd, de rondbuikige Mohamed. Hij leidt ons met het eindeloze geduld van een heilige en de lokale kennis van een levende encyclopedie, door de wirwar van straatjes en pleintjes. Mohamed is duidelijk in zijn ‘home town’, trots laat hij ons zijn ouderlijk huis zien. Hij weet, ziet, kent en groet alles en iedereen. We lopen langs ontelbaar veel moois, proeven van alles, en ontdekken door zijn ogen de lagen van het verleden die deze stad rijk is. Maar tussen deze kleurrijke en historische pracht, worden we ook geconfronteerd met de hedendaagse realiteit: de straten, vooral in de minder toeristische delen, zijn bezaaid met zwerfvuil en zwerfkatten, de geur is bij tijden absoluut overweldigend. Een stille getuige van de uitdagingen waarmee Marokko op milieugebied worstelt.
Na drie dagen pikken we onze huurauto op en rijden we richting het Noorden. De weg leidt door een fascinerend merengebied – Barrage Sidi Chahed. Het is een stuwmeer met daaromheen een kurkdroog woestijnlandschap, met schitterende kleuren en vormen. Vlak na het meer gaan we bewust van de hoofdweg af, en rijden we een alternatieve route door het eenzame berggebied. In de dorpjes die we passeren zijn de contrasten van Marokko zichtbaar. Het landschap is droog en dor en de dorpjes zijn stil en verlaten, zo anders dan de levendigheid van de stad. Af en toe staan er een paar ezels langs de weg en rennen er wat schoolkinderen achter onze auto aan. Ook hier schrikken we van de enorme hoeveelheden zwerfvuil langs de wegen in de dorpjes. De realiteit van het reizen in Marokko wordt verder benadrukt door de frequente politiecontroles – minstens vijf keer per dag komen we deze controles tegen tijdens onze autoritten. Elke controle is een herinnering aan de strikte regelgeving en toezicht in het land.
Onze reis gaat verder naar Chefchaouen, de blauwe stad. We logeren hier twee nachten midden in de oude medina, die overwegend blauw geschilderd. Het is een doolhof van smalle steegjes, gebouwd op een steile heuvel. De hoofdstraatjes zijn flink toeristisch, maar als je iets verder loopt dan je neus lang is zit je snel in een prachtige authentieke omgeving. Zeker wat later in de middag, als het licht steeds mooier wordt en de bussen met dagtrippers vertrokken zijn, komt het dorp goed tot zijn recht. Oorspronkelijk was het hele dorp wit, maar in de loop van de vorige eeuw werd de blauwe kleur geïntroduceerd. Het verhaal gaat omdat het blauw minder verblindend zou zijn voor de ogen en de huizen koeler zou houden.
De volgende dag is het Linda’s verjaardag. We vieren het samen met Aman, die ons meeneemt naar de lokale markt en ons vervolgens hoog in de heuvels een onvergetelijke kookcursus geeft. Hij heeft beschikking over een familieboerderij met een fenomenaal uitzicht op de stad. Aman is een jonge en enthousiaste kok, hij leert ons hoe je verschillende tajines kunt maken. Zijn moeder helpt ook mee, ze stookt het vuur op en scharrelt gezellig wat op de achtergrond. Dit culinaire avontuur brengt ons iets dichter bij de echte Marokkaanse keuken, Aman maakt er echt iets lekkers van. De rest van de reis hebben we wat meer moeite om enthousiast te blijven over de Marokkaanse cuisine. Hoewel het eten overal goed smaakt en vers is, staan er overal toch overwegend tajines, pastilla en couscous op het menu. We ervaren een lichte teleurstelling door het gebrek aan variatie en fantasie. Ook ontkomen we alledrie niet aan de nodige darmproblematiek. Roel is als eerste aan de beurt, maar ook Lin en ik zijn aan het eind van de trip flink de Sjaak.
We rijden door in de richting van Moulay Idriss Zerhoun. We slapen eerst nog een nachtje in Dar Bakkali Nadi, midden op het platteland in de buurt van Tanger. Hier worden we ontzettend gastvrij ontvangen en liggen we een middag heerlijk lui aan het prachtige zwembad. ’s Avonds wordt er heel goed voor ons gekookt. De volgende ochtend rijden we door naar Asilah, een stadje aan de kust. De medina van Asilah is duidelijk met beleid opgeknapt. Overal hangen prachtige muurschilderingen. Misschien is het dorp wel met iets te veel beleid opgeknapt, want het is zo schoon en leeg dat het niet meer echt Marokkaans aanvoelt.
Onze laatste stop is Moulay Idriss Zerhoun, een stadje iets ten noorden van Meknes. Het is chaotisch en authentiek, en het voelt zeker niet toeristisch aan. Het heeft zijn karakter door de eeuwen heen goed weten te behouden. Het is een fascinerend doolhof van kleine smalle straatjes, dat spectaculair op een paar heuvels is geplakt. Voor sommige Marokkanen is dit plaatsje een bedevaartsplaats omdat een van de nakomelingen van de islamitische profeet hier ligt begraven. De ruïnes van de Romeinse stad Volubilis liggen hier vlakbij, maar die slaan we vanwege de combinatie van hitte en wat darmperikelen over. De temperatuur loopt vandaag weer op tot vlak onder 40 graden Celsius.
We sluiten onze reis af op het vliegveld van Fez en overpeinzen onze ervaringen. Marokko heeft ons weer verrast, met alle kleuren, schoonheid en historische pracht, maar zeker ook met zijn uitdagingen en zijn hedendaagse strijd. Het was een reis die ons niet alleen fysiek door het land voerde, maar ook een diepere tocht bood door de complexe lagen van de Marokkaanse samenleving – een reis die ons bewust maakt van het verleden, het heden en de delicate balans daartussen.
Fez
Chefchaoun
Barrage Sidi Chahed
Asilah
Moulay Idriss Zerhoun
